Manahirana mihitsy ity teny malagasy ity indrandray. Noho ny vondro-tafika manokana nalefa tany Antsiranana farany teo dia te-handika ny teny hoe "forces spéciales" ho "hery manokana" ny ankamaroan'ny gazety mivoaka amin'ny teny malagasy. Dia tena dika nalaina tamin'ny teny frantsay tokoa. Na ny gazety aza dia manao azy ho soratra mihorirana noho ny fisalasalana. Dia mba manoro ihany hoe ataovy hoe tafika manokana rehefa manahirana ny teny hoe vondrotafika manokana na vondrotafika voafantina e!
Fa resaka mpitandro ny filaminana ihany na dia somary miova aza ny lohahevitra. Henjana mihitsy ny fifanarahana mangina amin'ireto fiara fitaterana "mpandika lalàna" (tsy fantatra intsony izay lalàna nodikaina fa rehefa nandika dia nandika hoy ny polisin'ny fifamoivoizana. Miala any ny taratasy fakana ny antota-taratasinao izay voasazy. Raha tazanina tsotra io taratasy io dia tsy mandalo any amin'ny ambaratongam-pahefana ambony any izany fa mety ho noforonin'ireto mpitandro ny filaminana ireto. Tsy misy laharana tapakila fa dia amin'izao fotsiny e! izany hoe izay tokony hahatakatra dia mahatakatra fa tsy hipetraka any amin'ny komisaria mihitsy ilay antota-taratasinao fa any amin-dry zalahy ihany. Noho ny zany raha sazy mahatratra 60.000Ar no tokony aloa raha tena voasazy tokoa dia 5000Ar ihany no aloa. Io tsy mpamily no maka azy fa ny mpanera, izany hoe manana anjara vola ihany koa ny mpanera maka ny taratasy fahazoandalana hamily sy ny miaraka aminy.
Dia mahavariana ahy avy eo ny mahalala hoe "tsy tian-dRavalomanana" ny hanafoanana ireo mpanera amin'ny fiantsonan'ny fiara ireo. Moa ve tsy efa famoronana "mafia" anatin'ny sampan-draharaham-panjakana ny tranga sahala amin'io tantaraiko io?
Na izaho aza tsy nino. Efa nisy nanoratra indrindra izy io tamin'ny Globalvoices Online fa tsy sahiko ny nandika azy tamin'ny volana Janoary. Efa niteny izy tamin'izany fotoana izany fa nahavita maotera mandeha amin'ny rivotra 'voafintina' (air comprimé) na ny marina kokoa ny maotera tsotra mahazatra iny no nisy namboariny mba ho afaka mampandeha azy amin'ny alalan'ny rivotra.
Zavabita henjana izy io raha araka izao hita izao fa dia mila fiarovantena henjana ihany koa io raha tena tontosa tokoa satria mety ho avy ny sasany hamono azy izay vao 15 taona monja rehefa misy tsi-fifanarahana amin'ny tsena.
Raha mbola lamaody aty amin'ny tontolom-bolongana ny mitagataga dia ny mamoaka sary maro kosa, na manokana pejy manokana sary ranofotsiny no lamaodin'ny gazety amin'izao fotoana izao. Na izany fihetsiketsehana ara-java-kanto, na toy ireny tondra-drano na rivodoza ireny dia misy hatrany ny pejy manokana amin'ny sary. Misy aza mba mahita zavatra hafahafa dia avoaka ihany koa. Toa tahaka ny latsa-danja mihitsy ny gazety rehefa tsy maro sary. Ny mahasamihafa azy fotsiny dia misy ny sary mainty sy fotsy ary misy ny miloko.
Vaovao hafa manaraka dia namoaka gazety amin'ny teny malagasy ihany koa ny Madagascar tribune. Inona ny vaovao no anarany. Ariary zato, miarahaba azy aho na dia hitako tampoka fotsiny aza satria dia teny Soarano no nahitako raha niandry azy aho tany an-tanàna. Angamba mbola vitsy ny natonta.
Efa nataoko tsipalotra teto androany maraina fa miandry ny tohin'ny fihetsiky ny filoha Ravalomanana ny vahoaka eto Antananarivo. Namaly tokoa izy ka nanao fitsidihana an-tsisitsisiny tany amin'ny faritra tena tra-boina ary teny Andohatapenaka no nandehanany sy teny amin'ny fasan'ny Karana (fa fasana ahoana aloha io e? fandoroana anie io fa tsy fasiana ny maty na fandevenana e?). Efa dingana tsara izay satria manjary araka ny fitenin'ny mpanohitra tokoa hoe "fihantsiana" raha tsy nanao io fihetsika io izy. Dia mety ho avy indray ny sary ifanaikaikezan'ny filoha Ravalomanana sy ny Ben'ny tanàna Andry Rajoelina samy manao akanjo hoditra mainty. Satria samy teny ry zareo ary nomena anjara fitenenana ihany koa aza.
Ny mety ihavian'ny tsikera dia ny fanomezana izay mitovy amin'ny kaominina hafa ihany (100.000.000ar) ka ilazana hoe mba tsy mitovy ihany anie ny isan'ny tra-boina. Fa efa misy aloha izay na dia mitady ho haro-tabebaka izany aza ny fomba fitenin'ny filoha indraindray amin'izao fotoana izao. Ny ahiako indray satria ny entana atolotra ho fanomezana ankoatra ny an'ny firenena hafa sy ny fiangonana Ortodoksa dia vokatra tiko no mibaribary amin'ireny zaraina ireny. Ahiako ho tahaka ny hiakatra indray ny vidim-bokatr'io orinasa io avy eo.
Manararotra hatrany raha mbola azo atao. Hiresaka ny eto an-toerana sy ny any ivelany aho. Ny eto an-toerana aloha: Andrasan'ny maro mangina ny mety ho fihetsiky ny filoha Ravalomanana manaraka. Toy ny karazana "rehareha" mihitsy manko ny nahamaika azy hakany Toamasina mba hanome ireo fanampiana tsy fantatra intsony na avy amin'ny tenany manokana na avy amin'ny fitondram-panjakana. Mifangaroharo eo ihany. Ny somary nanaitra kely manko dia ny nihazakazahanay nankany Toamasina nefa tsy tongany tao amin'ny Nosy Ste Marie fa ny praiminisitra no nalefany tany. Toa karazam-pihatsiana no ataon'ny filoha eo imason'Antananarivo tsy nifidy TIM tamin'ny fifidianana Ben'ny tanàna teo.
Ny manaraka indray raha mitodika any ivelany aho dia ity fitadiavan'ny mpanohitra any Pakistana ny tokony hialan'ny filoha Pervez Musharraf ity. Amiko manokana tsy mananjo hanao izany fitakiana fialana izany ny mpanohitra na dia nandresy tamin'ny fifidianana Depiote aza. Io fihetsika io no karazany manamafy fa mbola mila mianatra ny demokrasia hatrany ny firenena maro eto an-tany na mbola tsy mahazaka fiaraha-miasa noho ny fahazarana mifamingampingana ny aty amin'ny faritra ivelan'ny firenena tandrefana.
Ny hevitro momba an'i Kosovo indray. Hatramin'ny voalohany aho no karazany momba ny Serba amin'ity raharaha ity. Ny fomba nakana ny fahaleovantena manko dia jereko fa tsy izay loatra ny tanjona fa toa ny hikambanana amin'ny Albania. Tadidiko tsara fa nodradradradraina hoe ny an'i Albania i Kosovo fa tsy an'i Serbia. Ny tandrefana tamin'ny fotoana nitolomana dia niteny hoe "mpiteny Albaniana "Albanophone" fa tsy niteny hoe Albaniana tahaka ny amin'izao fotoana. Tonga dia ampidirina ao andohan'ny mpanara-baovao fa ireo mpiteny albaniana ireo no "Kosovara" fa ny Serba dia antsoina hoe "Serban'i KOsovo" tahaka ireny hoe mpanjana-tany ireny ireo Serba ireo. Ankehitriny mivandravandra amin'ny saina aderadera na dia miezaka ny manampi-maso aza ny tandrefana fa sainan'i Albania no ahofahofa. Toa tsotra loatra ny mamadika ny tany ho Albania rehefa avy eo. Fampiheverana hatrany fa ry zareo no tena Kosovara ary tsy raharahany ny mponina hafa lazaina fa "Serban'i KOsovo". Rehefa ny tandrefana tokoa no manohana dia manaiky avokoa ny sisa rehetra.
Oviana no hanaiky ny fahaleovantenan'i Corse ny frantsay sa noho ny Napoleon Bonaparte avy tao dia tsy ekena mihitsy izany hoe Tsy frantsay efa nitondra an'i Frantsa? Omeo fahaleovantena io NOsy io ary satria voajanahary mihitsy ny azy amin'ny mahanosy azy.
Nahavariana tato ho ato fa be dia be ny famoaham-baovao tsy marim-pototra nefa niely haingana dia haingana tokoa. Nahavariana fa na dia ny fampahalalam-baovao efa ela nihetezana aza dia tratra soa aman-tsara tamin'ny valin'ny baolina diso sy andro diso. Ny fatratra dia maro ihany koa ny haino aman-jery nanambara izay vaovao diso izay.
Ny faharoa indray dia ny momba ny loza voajanahary mandalo eto Madagasikara amin'izao fotoana izao. Nahoraka dia nahoraka fa nisy olona 9 nianjeran'ny trano tany amin'ny fandraisam-bahiny iray any amin'ny nosy Sainte-Marie. Nisaritaka tanteraka ny filazam-baovao omaly. Nisy nilaza fa maty ireo olona voalaza ireo. Nisy kosa ny nametraka fisalasalana fa tsy mahalala ny tohin'ny raharaha. Ny marina dia tapaka avokoa ny tambajotram-pifandraisana rehetra tany amin'io Nosy io. Dia nanitsy ny tany an-toerana androany atoandro fa tsy nisy namoy ny ainy velively tany amin'iny toerana iny.
Izay ry zareo ny filazana tsotra: mila fitandremana tokoa ny mamoaka vaovao fa manjary manimba ny hasin'ny famoaham-baovao sy ny fitokisan'ny namana rehetra. Tsara ny miala tsiny mazava rehetra tratran'ny tahaka io tranga io fa tsy manafina mangina azy any.
Edrey izany kabarin'ny filoha Ravalomanana tamin'ity faran'ny herinandro ity. "Veloma hatreo ny delestazy" hoy ny teniny tamin'ny fanokanana ny gropy (velomina amin'ity solika efa mihalafo ity) izay ahafahana manome herinaratra 42 megawatts araka ny fitadidiako azy. Sendra izay andro ratsy anefa ity gropy ity fa dia noporofoin'ity andro ratsy mandalo ity fa tsy foana velively ny fahatapahanjiro fa tena "velona" tokoa.
Tapatapaka ny jiro eto Antananarivo amin'izao fotoana izao, na aiza io na aiza. Ny manodidina aloha dia mihafy amin'ny fahatapahana maharitra. Ny mahavariana ary izay no ampitahako aminy dia nototosaina soa aman-tsara ny lalao iraisam-pirenena nihaonan'ny AS Adema sy ny Young African androany ary teo Mahamasina izany. Tsy orambe akory no eto andrenivohitra fa erikerika miverimberina sy rivotra somary mafimafy...
Tena efa antitra tokoa angamba ny fitaovana sa inona indray re no mety ho fialantsiny manaraka e?
Ny orinasa lazaiko eto dia tranombarotra goavana mivarotra fiarakodia izay manana ny foiben-toerany ao Ankorondrano. Gaga dia gaga aho raha nahita filazana tao amin'ny gazety 'le quotidien' omaly 14 febroary takelaka iray manontolo ny fanaovana lavanty hotontosaina ny alatsinainy 18 febroary 2008 ho avy izao ary hatomboka amin'ny 10 ora maraina izany.
Amidy atao lavanty noho ny fitorian'ny lehiben'ny resevera momba ny hetra izay misolo tena ny talen'ny fanarahamaso ny fandoavan-ketra sy ny fifanolanana mikasika izany manko ny fiara miisa 117 sy fiara mpitrongy tany (tracteur) an'io orinasa io. Fiara vaovao tokony amidy avokoa izy ireo ary saiky fiara fitondrana entana mahatanty lalandratsy (4x4) misy seza aloha sy aoriana avokoa (pick up double cabine).
Vaka ny saina no mieritreritra izao toe-javatra izao. Tsy mba fiara ampolony manko no resaka eto fa mihoatra ny zato. Inona ny fototry ny olana? Nanao fahadisoam-pilazana ve ny orinasa sa tsy zakan'ny orinasa intsony ny hetra takian'ny fanjakana? Mila fanadihadiana avy amin'ny mpanao gazety izao... ary enga anie mba hisy izany hipoiran'ny marina amin'ity zavatra tsy mbola reko loatra ny akony an-gazety ity. Ny fotoana ihany koa moa ny ahy dia sambosamborina hatramin'izao.
Fa resaka hafa dia hafa ho fahatsiarovana ny fetin'ny mpifankatia teo indray ity soratako eto ity. Naka rivotra kely aho afak'omaly hariva dia nandehandeha tamin'iny Tsaralalana iny tokony ho tamin'ny 5 ora sy sasany hariva teo (mbola hiverina hiasa soa aman-tsara avy eo). Nisy rangahy iray tokony ho anelanelan'ny 65 - 75 taona teo ho eo teo alohako nizotra soa aman-tsara. Nisy ramatoa anelanelan'ny taona 55 - 65 eo ho eo nifanena taminay fa notsongoin'ilay rangahy mafy ihany ny sandriny ho'aho. Taitra be ilay ramatoa ary nahateny hoe 'fa adala ve ianao rangahy ity a! efa antitra io mbola misary gaigy ihany?'. Izaho kosa latsaky ny hehy tsy misy tahaka izany nahita izany toe-javatra izany. Ilay rangahy koa moa tsy niherika mihitsy sady nitsiky vendrana izany rehefa nosongonako hatreny ampitandalana hijereko ny tavany. Loza koa anie ity fetin'ny mpifankatia ity fa mahalasa gaigy ny tanora sy ny antitra e!
Tena miserana vetivety aho ry zareo. Milaza fa tsy farofy tsy migadra fa salama soa amantsara. Ny hany tsy anoratako dia tena sahirana mihitsy aho amin'izao fotoana izao ka na ny mivoivoy aza tsy mbola afaka. Na nisy nanoratra aza any amin'ny mailaka dia mbola tsy afa-niijery mihitsy aho. Na izany na tsy izany dia tsy maintsy miverina aho rehefa malaladalaka kokoa.
Ny vaovao tena be dia be fa noho ny fotoana mihitsy no tsy ahafaha-mampita azy. Ohatra: nohidiana ny "couloir de la mort" noho ny fanamboarana. Ny mampihomehy dia mbola eny amin'ny toerany soa aman-tsara ny mpivarotra rehetra amin'iny lalantery iny. Dia mandeha mizotra soa amantsara ihany koa ny mpandalo. Rehefa lazaina fa tapaka ny lalana tsy misy mino fa mandeha ihany. rehefa eo ampototra eo vao gaga hoe hay tapaka tokoa.
Dia tena eny tokoa angaha no mba toerana tokana ivarotany ka tsy hiteny aminao mihitsy izy hoe "mihidy ny lalana any". Zarany aza ianao mandalo eo amin'ny tsenany aloha. Dia izay vaovao fohy indrindra noho ny fotoana samborina izay no mba ampitaiko aloha fa amin'ny manaraka manao bebe.
Rehefa ny fikambanana no miditra amin'ny fakana an-keriny olona atao takalon'aina dia tsy eken'ny mpanaja ny demokrasia ho ara-dalàna ny zavatra ataon'ilay fikambanana. Na ho inona na ho inona hamafin'ny zavatra mihatra tsy fanao izany afa-tsy hoe miditra amin'ny lojikan'ny ady ka raha maka takalon'aina aho dia mety tsy ho voasambotra aloha ho fitsimbinana ny ain'ilay takalon'aina fa raha votsotra kosa iny dia hifampitana amin'izay ny mpanao fanjakana sy ny mpanao takalon'aina. Izany hoe ny fakana takalon'aina dia efa fihantsiana ady sy fiokoana tanteraka. Amin'ny lafiny iray ihany koa dia efa ny fikambanan-jiolahy te-hifampitana amin'ny fanjakana sy/na miaro ny tenany tsy ho voasambotra no miditra amin'izany fakana an-keriny izany.
Ataoko fa efa maro amin'ny mpamaky ny nandalo na nianatra tamin'ny Oniversiten'i Madagasikara amin'ny ankapobeny. Efa maro no nahita ny fitokonana saiky fanao isan-taona tamin'ireny toerana ireny. Efa nisy ny nanao fanakanan-dalam-be na lalam-pirenena ihany koa ho fanehoam-pitakiana. Tsy mbola miresaka ny zavatra takiana mihitsy aho eto aloha.Mbola azo leferina ihany ny zavatra toy izany satria tsy manohintohina mivantana ny ain'olona hafa fa tena laviko sy melohiko tanteraka kosa ny fanaovana izany fakana olona an-keriny hatao takalon'aina izany na inona na inona antony. Hitantsika amin'ny gazety androany fa nanao takalon'aina tompon'andraikitra tao amin'ny Oniversite tao hoe ny mpianatra ... ary dia izay ihany koa dia nanaiky hifampiraharaha ny tompon'andraikitra hafa ... ho fitsimbinana ny aina angamba! nefa dia misy tsoa-kevitra mazava be mivoaka amin'izany dia hoe rehefa mitaky zavatra ianareo rankizy dia ataovy takalon'aina i rano na sy i ranona fa hivaha ho azy io olana io. Andeha atao hoe milamina aloha izany ny resaka tranon'ny mpianatra noho ny fanafahana ilay na ireo takalon'aina. Fa moa tsy hiverina vetivety indray io olana io afaka kelikely fotsiny? Dia tsy ho ela angamba dia ho be ny hihevitra fa noho ny fianarana naka takalon'aina tany amin'ny Oniversite no nahazatra ny sasany ho mpanao takalon'aina rehefa tsy mpianatra intsony.
Mampihomehy mahatsiravina ihany ny toe-draharaha. Ny fototry ny olana manko dia ny fahazoana taratasy nataon'ny tompon'andraikitra ao amin'ny Oniversite hialana amin'ny trano onenan'ny mpianatra. Taitra ny fikambanan'ny mpianatra ka nihetsika tamin'ny alalan'ny fikambanana isam-paritra. Dia lasa ny eritreritro manao hoe tena resaka trano ihany ve no fototry ny olana? marina fa sarotra ny mitady trano fa izaho koa mba mahita tsy rariny amin'io fizarana trano io raha mbola azo lazaina hoe fizarana trano no filaza azy.
Voalohany amin'izany tsy rariny izany ny tsy fahazoan'ny mpianatra avy amin'ny fari-piadidian'Antananarivo zo hahazo trano eny amin'ny Oniversite 'satria akaiky izy ireo'. Eritrereto ny mpianatra avy any Antsirabe, Tsiroanomandidy ary Anjozorobe fa any amin'ny an-jatony kilaometatra no misy azy ireny nefa tsy mety hahazo trano onenana, raha tsy diso aho dia efa roapolo taona mahery no nisian'izay trangan-javatra mbola mitohy mandraka ankehitriny izany. Samy mpianatra ihany ary samy malagasy ihany amin'izay fotoana izay. Efa karazana fanavakavahana mivandravandra mbola tsy nisy nanambara amphibemaso aloha iny.
Faharoa manaraka izany, ary ataoko fa ity no tena nahatonga ny fakana takalon'aina. Efa bizina ahazoam-bola be ny 'mivarotra' ny trano eo amin'ny samy mpianatra. Tsy misy manaiky hiala maina izany ireo mpianatra ankehitriny ireo raha toa ka efa 'novidiany' an'hetsiny eny efa mahatratra an'arivoarivony ariary any ho any vao nahazo io trano io. Ahoana moa izany? Ny mpianatra efa hiala ny toerana no 'mivarotra' izany hoe tsy azy ny trano fa an'ny Oniversite saingy raha misy mpianatra vaovao mitady tranon'ny mpianatra ipetrahana dia 'mividy' amin'io mpianatra hiala io. Izany hoe tsy lasanao akory ny trano fa soratana amin'ny anaranao na anaran'olon-kafa mbola mpianatra ihany koa saingy ianao no mipetraka 'tsy misy manelingelina ao'. Efa lasa fomba fanaon'ny mpianatra io tranga io fa tsy fantatro hoe efa ren'ny tompon'andraikitra ao amin'ny Oniversite ve? Izany hoe misy raharaham-bola mandehandeha ao ambadik'izao fanadiovana izao. Ny tena mahavariana dia misy izany toerana hita fa tokony ho kaboney tany aloha tany fa mahatratra telo na efatra hetsy ny 'vidiny' nefa ny velaran'ny toerana dia 4 metatra toradroa eo ho eo.
